آزمایش FBS یکی از رایج‌ترین آزمایش‌ها برای بررسی سطح قند خون در شرایط ناشتا است و نقش مهمی در تشخیص بیماری دیابت دارد.

تعریف آزمایش FBS

آزمایش FBS (مخفف Fasting Blood Sugar) یکی از رایج‌ترین آزمایش‌ها برای بررسی سطح قند خون در شرایط ناشتا است. در این آزمایش، میزان گلوکز موجود در خون پس از ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی اندازه‌گیری می‌شود و نقش مهمی در تشخیص زودهنگام دیابت دارد. گلوکز منبع اصلی انرژی سلول‌های بدن است؛ اما اگر مقدار آن در خون بیش از حد افزایش یابد، می‌تواند منجر به بروز بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۱ یا ۲ شود. کنترل میزان قند خون برای حفظ سلامت قلب، عروق، کلیه و سیستم عصبی ضروری است.

چرا آزمایش FBS انجام می‌شود؟

  • شک به دیابت بر اساس علائم بالینی مانند تشنگی زیاد، تکرر ادرار یا کاهش وزن ناخواسته
  • بررسی وضعیت سلامت در افراد پرخطر (چاقی، سابقه خانوادگی دیابت، فشار خون بالا)
  • پایش اثربخشی درمان در افراد مبتلا به دیابت
  • بخشی از چکاپ سالانه یا دوره‌ای افراد بالای ۴۵ سال

آمادگی قبل از آزمایش FBS

  • حداقل ۸ ساعت پیش از انجام آزمایش چیزی جز آب مصرف نکنید.
  • از ورزش شدید، استرس، مصرف دخانیات یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار قبل از آزمایش بپرهیزید.
  • در صورت مصرف دارو (مانند کورتون‌ها یا داروهای تیروئیدی)، پزشک را مطلع کنید.

چه کسانی باید این آزمایش را انجام دهند؟

  • افراد با اضافه‌وزن یا چاقی (به‌ویژه با BMI بالای ۲۵)
  • افراد بالای ۴۵ سال (به‌صورت دوره‌ای)
  • زنان دارای سابقه دیابت بارداری
  • افراد با سابقه خانوادگی دیابت
  • افراد کم‌تحرک یا دارای سبک زندگی بی‌تحرک
  • مبتلایان به فشار خون بالا، چربی خون بالا یا سابقه سکته مغزی

محدوده نرمال قند خون ناشتا

گروه سنی / وضعیت پزشکی مقدار نرمال FBS (mg/dL)
بزرگسالان سالم 70 تا 110
افراد مبتلا به دیابت 80 تا 130
سالمندان بالای ۵۰ سال 70 تا 100
کودکان زیر ۲ سال 60 تا 100
  • کمتر از 100 mg/dL: طبیعی
  • 100 تا 125 mg/dL: مرحله پیش‌دیابت
  • بیشتر از 126 mg/dL: نشان‌دهنده دیابت (در دو نوبت مجزا)

علائم شایع قند خون بالا (هایپرگلایسمی)

  • تشنگی مفرط
  • تکرر ادرار
  • خشکی دهان
  • خستگی مداوم
  • کاهش وزن بدون دلیل
  • دیر بهبود یافتن زخم‌ها
  • تاری دید

عوامل مؤثر بر نتیجه آزمایش FBS

  • داروها (مثل کورتون‌ها، داروهای ضدافسردگی یا دیورتیک‌ها)
  • بیماری‌های حاد (عفونت، التهاب، جراحی اخیر)
  • استرس، اضطراب یا کم‌خوابی
  • خطای انسانی در نمونه‌گیری یا دستگاه گلوکومتر

اقدامات پس از دریافت نتیجه غیرطبیعی

  • پیگیری با آزمایش HbA1c یا تست تحمل گلوکز
  • مشاوره با پزشک متخصص غدد
  • اصلاح رژیم غذایی (کاهش قند و چربی، افزایش فیبر)
  • شروع برنامه ورزشی منظم (مثل پیاده‌روی روزانه)
  • در صورت نیاز، شروع درمان دارویی با دستور پزشک

جمع‌بندی

آزمایش قند خون ناشتا (FBS) روشی ساده اما حیاتی برای تشخیص زودهنگام دیابت و بررسی سلامت متابولیک است. با انجام منظم این آزمایش در افراد پرخطر، می‌توان از بروز عوارض شدید دیابت پیشگیری کرد.

منابع