وقتی نتایج آزمایش خون (CBC) خود را نگاه می‌کنید، شاید با واژه‌ای به نام MCH مواجه شوید و ندانید این شاخص چه چیزی را نشان می‌دهد. در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم MCH چیست، چرا اهمیت دارد، چگونه اندازه‌گیری میشود، در چه محدوده‌هایی طبیعی است و چه شرایطی باعث تغییر آن میشود.
MCH چیست؟
MCH مخفف Mean Corpuscular Hemoglobin به معنی «میانگین هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز» است. این شاخص نشان می‌دهد هر گلبول قرمز شما به‌طور میانگین چه مقدار هموگلوبین دارد. هموگلوبین رنگ قرمز خون را ایجاد می‌کند و وظیفه اصلی آن حمل اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن است. وقتی مقدار هموگلوبین کافی باشد، اکسیژن‌رسانی به اعضای بدن به‌خوبی انجام میشود و شما احساس انرژی و سلامت خواهید داشت.
محدوده طبیعی MCH
مقدار طبیعی MCH در گروه‌های سنی مختلف اندکی تفاوت دارد:
| گروه سنی / جنسیت | محدوده طبیعی MCH (پیکوگرم) |
|---|---|
| بزرگسالان (زن و مرد) | 27 – 33 |
| کودکان (۶ ماه تا ۱۲ سال) | 24 – 30 |
| نوزادان (۰ تا ۶ ماه) | 30 – 37 |
به‌طور کلی جنسیت تأثیر قابل‌توجهی روی MCH ندارد، ولی در نوزادان مقدار MCH بالاتر است چون هموگلوبین جنینی به‌تدریج در ماه‌های اول زندگی به هموگلوبین بزرگسالی تغییر می‌کند.
تفسیر نتایج MCH
تفسیر دقیق MCH به شما کمک می‌کند وضعیت کمخونی یا بیماری‌های خونی را بهتر درک کنید:
| مقدار MCH | چه معنایی دارد؟ | علل احتمالی |
|---|---|---|
| کمتر از محدوده طبیعی | هر گلبول قرمز هموگلوبین کمتری دارد | کمخونی فقر آهن، تالاسمی |
| در محدوده طبیعی | وضعیت نرمال | عملکرد طبیعی بدن |
| بیشتر از محدوده طبیعی | هر گلبول قرمز بیش از حد هموگلوبین دارد | کمخونی مگالوبلاستیک (کمبود B12 یا اسید فولیک)، بیماری‌های خونی ارثی |
پزشک برای اطمینان حتماً شاخصهای دیگری مثل MCV، MCHC و RDW را هم بررسی می‌کند تا علت قطعی مشخص شود.
روش‌های انجام آزمایش MCH
MCH به‌طور مستقیم اندازه‌گیری نمی‌شود بلکه از فرمول زیر به‌دست می‌آید:
MCH = هموگلوبین (g/dL) × 10 ÷ تعداد گلبولهای قرمز (میلیون در میکرولیتر)
این محاسبه به‌طور خودکار توسط دستگاه CBC انجام میشود. روش‌های موجود شامل:
- آنالیزور خودکار CBC: روش استاندارد و سریع با دقت بالا.
- روش دستی (میکروسکوپی): زمانی که دستگاه خطا بدهد یا در حضور آگلوتیناسیون (چسبیدن گلبول‌ها) نیاز به تایید نتایج باشد یا در مراکز با امکانات محدود.
- فلوسایتومتری: در مراکز فوق تخصصی برای بررسی بیماری‌های نادر خونی و خصوصیات غشایی یا پروتئین‌های سطحی گلبول قرمز.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در آزمایش CBC مقدار MCH شما خارج از محدوده طبیعی باشد و در کنار آن علائمی مانند:
- خستگی بیش از حد
- رنگ‌پریدگی
- تنگی نفس
- سرگیجه یا ضعف
- کاهش تمرکز
وجود داشته باشد، حتماً با پزشک مشورت کنید. زیرا گاهی تغییرات MCH می‌تواند علامت یک بیماری زمینه‌ای جدی باشد و درمان زودهنگام از عوارض جلوگیری می‌کند.
جمع‌بندی
MCH یکی از شاخصهای مهم شمارش کامل خون (CBC) است که میانگین مقدار هموگلوبین هر گلبول قرمز را نشان می‌دهد. مقدار آن بهتنهایی کافی نیست و باید همراه با سایر شاخص‌ها تفسیر شود، اما آگاهی از محدوده طبیعی و دلایل تغییر آن کمک می‌کند که در صورت بروز کمخونی یا بیماری‌های خونی، اقدامات لازم سریع‌تر انجام شود.
منابع
- American Society of Hematology
- MedlinePlus - National Library of Medicine
- Rodak BF, Fritsma GA, Keohane EM. Hematology: Clinical Principles and Applications. 6th ed. Elsevier; 2019.
- McPherson RA, Pincus MR. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 24th ed. Elsevier; 2022.
سوالات متداول درباره آزمایش MCH
در این بخش به پرتکرارترین سوالات درباره آزمایش MCH پاسخ داده شده است.
MCH پایین یعنی هموگلوبین داخل گلبولهای قرمز کمتر از حد طبیعی است و معمولاً به علت کمخونی فقر آهن یا تالاسمی ایجاد میشود.
خیر، تفسیر MCH باید همراه سایر شاخصهای CBC مانند MCV، MCHC و شمارش گلبولهای قرمز انجام شود تا علت دقیق کمخونی مشخص گردد.
بله، محدوده طبیعی MCH در نوزادان به دلیل وجود هموگلوبین جنینی معمولاً بالاتر است و در کودکان کمی پایینتر از بزرگسالان در نظر گرفته میشود.
