برگه آزمایش خون معمولاً شامل بخشهای مختلفی است که هر کدام جنبه خاصی از سلامت بدن شما را مورد بررسی قرار میدهند. هر بخش شامل لیستی از پارامترهای اندازهگیری شده، مقدار نرمال (محدوده مرجع)، و مقدار اندازهگیری شده در نمونه شما است. مقایسه مقدار شما با محدوده نرمال میتواند نشاندهنده وجود مشکل یا نیاز به بررسی بیشتر باشد.
بخش هماتولوژی (Hematology)
تعداد کل گلبولهای سفید در خون. این سلولها بخشی از سیستم ایمنی هستند و با عفونتها و بیماریها مبارزه میکنند. افزایش یا کاهش تعداد آنها میتواند نشانهای از عفونت، التهاب یا اختلالات سیستم ایمنی باشد.
تعداد کل گلبولهای قرمز در خون. این سلولها مسئول حمل اکسیژن به بافتها هستند. کاهش تعداد آنها (کمخونی) میتواند باعث خستگی و ضعف شود.
پروتئین داخل گلبولهای قرمز که اکسیژن را حمل میکند. مقدار پایین آن نشاندهنده کمخونی است.
درصدی از حجم خون که توسط گلبولهای قرمز اشغال شده است. این مقدار نیز با کمخونی مرتبط است.
پلاکتها سلولهای کوچکی هستند که در انعقاد خون نقش دارند. تعداد آنها برای جلوگیری از خونریزی ضروری است. افزایش یا کاهش آنها میتواند نشانهای از اختلالات انعقادی باشد.
میانگین اندازه گلبولهای قرمز را نشان میدهد. برای تشخیص انواع کمخونی مفید است.
میانگین مقدار هموگلوبین در هر گلبول قرمز را نشان میدهد.
میانگین غلظت هموگلوبین در حجم مشخصی از گلبولهای قرمز را نشان میدهد.
میزان تغییرپذیری در اندازه گلبولهای قرمز را نشان میدهد و در تشخیص برخی انواع کمخونی کمککننده است.
بخش بیوشیمی خون (Blood Biochemistry)
سطح قند (گلوکز) در خون. برای تشخیص دیابت و پیشدیابت استفاده میشود.
مقدار کل کلسترول خون. سطح بالا میتواند عامل خطر بیماریهای قلبی باشد.
سطح بالای این نوع کلسترول با افزایش خطر بیماریهای قلبی عروقی همراه است.
سطح بالای HDL نقش محافظتی در برابر بیماریهای قلبی دارد.
نوعی چربی خون که سطح بالای آن میتواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
افزایش این آنزیم میتواند نشانه آسیب یا التهاب کبد باشد.
افزایش این آنزیم هم میتواند نشانه آسیب کبد یا قلب باشد.
آنزیمی که افزایش آن در بیماریهای کبد، صفرا و استخوان دیده میشود.
افزایش آن میتواند نشانه مشکلات کبدی یا صفراوی باشد و باعث زردی شود.
از مواد زائد خون است و افزایش آن میتواند نشانه اختلال کلیوی باشد.
سطح بالای آن نیز نشانه اختلال عملکرد کلیههاست.
سدیم، پتاسیم، کلرید و بیکربنات برای تعادل آب و سلامت سلولها لازم هستند.
سطح بالای آن میتواند نشانه نقرس یا اختلال کلیوی باشد.
ماده معدنی مهم برای سلامت استخوانها، عملکرد اعصاب و ماهیچهها.
بخش هورمونها (Hormones)
این هورمون از غده هیپوفیز ترشح میشود و باعث تنظیم فعالیت غده تیروئید میشود. بالا یا پایین بودن آن میتواند نشانه پرکاری یا کمکاری تیروئید باشد.
یکی از هورمونهای اصلی تیروئید است که نقش مهمی در متابولیسم بدن دارد. مقدار بالا یا پایین آن با اختلالات تیروئیدی مرتبط است.
هورمون فعالتر تیروئید که نقش اساسی در سوخت و ساز بدن و سلامت عمومی دارد.
هورمونی که از هیپوفیز ترشح میشود و در تولید شیر نقش دارد. افزایش آن میتواند باعث اختلال قاعدگی، ترشح شیر غیرطبیعی یا ناباروری شود.
هورمون جنسی مردانه، نقش مهمی در بلوغ، میل جنسی و سلامت عمومی مردان دارد. مقدار پایین آن میتواند باعث کاهش انرژی و مشکلات جنسی شود.
هورمون اصلی زنانه که در تنظیم قاعدگی، باروری و سلامت استخوانها نقش دارد.
هورمون مهم برای حفظ بارداری و تنظیم چرخه قاعدگی در زنان.
هورمون استرس که توسط غدد فوق کلیوی ترشح میشود و سطح آن در شرایط استرس یا برخی بیماریها تغییر میکند.
هورمونی که توسط لوزالمعده ترشح میشود و نقش اصلی در تنظیم قند خون دارد. اختلال در ترشح آن میتواند منجر به دیابت شود.
بخش بیوشیمی ادرار (Urine Biochemistry)
میزان اسیدی یا قلیایی بودن ادرار، میتواند به تشخیص برخی بیماریها مانند عفونتها یا مشکلات کلیوی کمک کند.
غلظت ادرار را نشان میدهد و اطلاعاتی درباره وضعیت آب بدن و توانایی کلیهها در غلیظ کردن ادرار فراهم میکند.
وجود پروتئین در ادرار میتواند نشانه آسیب کلیوی یا برخی بیماریهای مزمن باشد.
وجود قند در ادرار معمولاً در افراد دیابتی یا کسانی که قند خون بالا دارند دیده میشود.
وجود کتونها در ادرار نشانه سوختن چربیها به جای قند است و میتواند در دیابت کنترلنشده یا ناشتایی طولانی دیده شود.
وجود خون در ادرار میتواند به علت عفونت، سنگ کلیه، تروما یا بیماریهای کلیوی باشد.
این آنزیم که توسط گلبولهای سفید تولید میشود، وجودش در ادرار معمولاً نشانه عفونت ادراری است.
وجود نیتریت نشانه فعالیت برخی باکتریها در دستگاه ادراری و معمولاً نشانه عفونت ادراری است.
شامل بررسی سلولهای خونی، سلولهای اپیتلیال، کریستالها و باکتریها زیر میکروسکوپ است که به تشخیص عفونتها، سنگ کلیه و مشکلات دیگر کمک میکند.
بخش سرولوژی (Serology)
وجود این آنتیژن در خون نشانه عفونت فعال با ویروس هپاتیت B است.
وجود این آنتیبادی نشاندهنده ایمنی بدن نسبت به هپاتیت B (در اثر واکسیناسیون یا بهبود از عفونت) است.
وجود این آنتیبادی نشانهای از ابتلا یا تماس قبلی با ویروس هپاتیت C است.
برای غربالگری و تشخیص عفونت با ویروس HIV استفاده میشود.
این تستها برای شناسایی عفونت سیفلیس (نوعی بیماری مقاربتی) انجام میشوند.
آنتیبادیای که در برخی بیماریهای خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید افزایش مییابد.
پروتئینی که در پاسخ به التهاب در بدن افزایش مییابد و نشانه وجود التهاب یا عفونت است.
آنتیبادیای که علیه هسته سلولها ساخته میشود و در بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس کاربرد دارد.
برای بررسی عفونتهای اخیر استرپتوکوکی (مانند گلودرد چرکی) استفاده میشود.
نکته پایانی
مهمترین نکته این است که نتایج آزمایشگاهی به تنهایی یک تشخیص نیستند. پزشک شما با در نظر گرفتن سوابق پزشکی، معاینه فیزیکی و علائم شما، نتایج آزمایشها را تفسیر میکند تا به تشخیص دقیق و طرح درمانی مناسب دست یابد. هرگونه نگرانی در مورد نتایج آزمایش خود را با پزشکتان در میان بگذارید.
سوالات متداول درباره تفسیر آزمایش خون
در این بخش به پرسشهای رایج درباره تفسیر نتایج آزمایش خون پاسخ دادهایم تا به درک بهتر برگه آزمایش و نتایج آن کمک کنیم.
خیر، همیشه خارج بودن نتایج از محدوده مرجع به معنی بیماری نیست. عوامل زیادی مانند سن، جنسیت، شرایط فیزیولوژیک و حتی زمان نمونهگیری میتواند نتایج را تحت تأثیر قرار دهد. تفسیر دقیق باید توسط پزشک انجام شود.
محدوده نرمال آزمایشها بر اساس جمعیت آماری تعیین شده و هر فرد میتواند در بخشی از این بازه قرار بگیرد. علاوه بر این، تفاوتهای ژنتیکی، تغذیه، سبک زندگی و حتی زمان آزمایش در نتایج موثر است.
بعضی آزمایشها مانند قند خون یا چربی خون تحت تاثیر مصرف غذا قرار میگیرند و برای دقت بیشتر نتایج، باید ناشتا انجام شوند.
بله، برخی داروها میتوانند نتایج آزمایش را تغییر دهند. بهتر است پیش از آزمایش، پزشک و آزمایشگاه را از داروهای مصرفی خود مطلع کنید.
ابتدا نگران نشوید. بسیاری از نتایج غیرطبیعی نیاز به تکرار یا بررسی بیشتر دارند. حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا با توجه به شرح حال و شرایط بالینی، تصمیم مناسب گرفته شود.
مطالعه محدودههای مرجع و آشنایی با برخی اصطلاحات آزمایشگاهی مفید است، اما تفسیر نهایی نتایج باید توسط پزشک انجام شود، زیرا ارتباط علائم، سوابق و نتایج آزمایشها بسیار اهمیت دارد.