آزمایش خون یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی در دنیای پزشکی است. آزمایش منظم خون یکی از مهمترین راهها جهت کسب اطلاع از وضعیت کلی سلامتی جسمانی شماست.انجام این آزمایش در فواصل زمانی منظم می تواند به شما این امکان را بدهد که از روند تغییرات بدن خود در طول زمان آگاه شده و شما را قادر به تصمیم گیری آگاهانه درباره سلامتی خود می کند.

هر چند وقت یکبار باید به طور منظم آزمایش خون بدهم؟

پزشک معمولاً به شما توصیه می کند حداقل یک بار در سال - تقریباً هم زمان با معاینه بدنی سالیانه شما - به طور منظم آزمایش خون بدهید.

اما یکبار در سال یک عدد حداقلی است. ممکن است به یک دلیل عمده از جمله دلایل زیر بخواهید بیشتر از یکبار در سال آزمایش خون انجام دهید:

  • علائم غیرمعمول و مداومی را تجربه کنید. این علائم می تواند شامل مواردی از قبیل خستگی، افزایش وزن غیرطبیعی یا درد جدید الظهور باشد.
  • بخواهید سلامتی خود را ارتقا دهید.اطلاع از سطح مولفه های مختلف خون مانند کلسترول HDL و LDL به شما این امکان را می دهد که رژیم غذایی یا برنامه تناسب اندام خود را طوری اصلاح کنید که عادت های ناسالم را به حداقل برسانید (عادت های که حتی ممکن است ندانید ناسالم بوده اند). این امر همچنین می تواند به شما کمک کند تا مواد مغذی ای را که وارد بدن خود می کنید به حداکثر برسانید و غیره.
  • بخواهید خطر بیماری یا عوارض احتمالی خود را کاهش دهید.آزمایش های منظم خون می تواند علائم هشدار دهنده بیماری ها - تقریباً همه بیماری ها - را در اوایل بیماری نشان دهد. با استفاده از آزمایش خون می توان بسیاری از عارضه های قلبی، ریوی و کلیوی را تشخیص داد.

اگر می خواهید آزمایشات خاصی را بیشتر از یک بار در سال انجام دهید، ابتدا با پزشک خود در مورد آن صحبت کنید.

برخی آزمایش های معمول و سایر مواردی که باید راجع به آنها بپرسم کدامها هستند؟

برخی از رایج ترین تست ها عبارتند از:

  • شمارش کامل خون (CBC)
  • پنل شیمی (پنل متابولیک اساسی)
  • پنل تیروئید
  • آزمایش مواد مغذی برای تعیین سطح مواد مغذی حیاتی از جمله سطح آهن یا ویتامین های گروه B

برخی تست های دیگر که ممکن است بخواهید انجام دهید عبارتند از:

  • آزمایش نشانگرهای آنزیمی، در صورتی که در معرض خطر سرطان یا سایر بیماری ها مانند سیروز کبدی، سکته مغزی یا بیماری سلیاک هستید.
  • آزمایشات بیماری مقاربتی (STD)، در صورتی که چندین شریک جنسی یا شریک جنسی جدید دارید.

چرا برای انجام برخی آزمایش های خون لازم است فرد در حالت ناشتا حاضر شود؟

هر آنچه می خورید و می نوشید حاوی ویتامین ها، پروتئین ها و دیگر مواد مغذی است که می توانند باعث افزایش یا کاهش موقت سطح یک ماده خاص موجود در خون شود.

ناشتا بودن به مدت 8-12 ساعت باعث می شود از این موضوع اطمینان حاصل آید که نتایج آزمایش خون از متغیرهای ناشی از خوراک و نوشاک تاثیر نپذیرفته و نتایج آزمایش تا حد ممکن دقیق هستند.

برخی از آزمایشات رایج که ممکن است نیاز به ناشتا بودن داشته باشد عبارتند از:

  • آزمایشات کلسترول
  • آزمایشات قند خون
  • آزمایشات عملکرد کبد
  • آزمایشات عملکرد کلیه
  • پنل متابولیک اساسی
  • آزمایشات گلوکز

10 آزمایش خون مهم بیایید نگاهی دقیق تر به آزمایشاتی بیندازیم که بزرگسالان به طور منظم باید انجام دهند.

1. شمارش کامل خون

هدف از یک آزمایش شمارش خون (CBC) معمول، بررسی سطوح  10 مولفه مختلف سلولهای اصلی موجود در خون شامل گلبول های سفید خون، گلبول های قرمز و پلاکت ها می باشد. اجزای مهم اندازه گیری شده توسط این آزمایش شامل شمارش گلبول های قرمز خون، شمارش هموگلوبین و شمارش هماتوکریت است.

در جدول زیر دامنه طبیعی برای نتایج ارائه گردیده است:

مولفه

دامنهطبیعی

سلول های قرمز خون

در مردان: 4.32-5.72 میلیون سلول در میکرو لیتر

در زنان: 3.90-5.03 میلیون سلول در میکرو لیتر

گلبول های سفید خون

3500 تا 10500 سلول در میکرولیتر

پلاکت

150000 تا 450000  در میکرولیتر

هموگلوبین

در مردان: 13.5–17.5 گرم در دسی لیتر (گرم در دسی لیتر) ؛

در زنان: 12.0-15.5 گرم در دسی لیتر

هماتوکریت

در مردان: 38.8–50.0 درصد؛

زنان: 34.9-44.5 درصد

سطوح غیر طبیعی این اجزا ممکن است نشانگر موارد زیر باشد:

  • کمبودهای غذایی، مانند کمبود ویتامین B-6 یا B-12
  • کمبود آهن
  • مشکلات مغز استخوان
  • التهاب بافت
  • عفونت
  • بیماری های قلبی
  • سرطان

بسته به نتایج آزمایش خون شما دکتر آزمایش های بعدی را برای تأیید سطح غیر طبیعی و تشخیص احتمالی تجویز می کند.

2. پنل متابولیک اساسی

آزمایش پنل متابولیک اساسی (BMP) سطوح برخی از ترکیبات موجود در خون را بررسی می کند، ترکیباتی مانند:

  • الکترولیت ها
  • کلسیم
  • سدیم
  • پتاسیم
  • دی اکسید کربن
  • کلرید
  • نیتروژن اوره خون (BUN)
  • کراتینین

قبل از خونگیری برای این آزمایش لازم است حداقل هشت ساعت ناشتا بمانید. برای ملاحظه دامنه نتایج طبیعی به جدول زیر مراجعه کنید.

آزمایش مقدار نمای گرافیکی
85 mg/dL
85%
BUN 18 mg/dL
72%
کراتینین 1.1 mg/dL
55%
سدیم (Na+) 140 mEq/L
95%
پتاسیم (K+) 4.2 mEq/L
84%

دامنه های طبیعی برای بزرگسالان بالای 60 سال کمی متفاوت خواهد بود.

آزمایش دامنه طبیعی (زیر 60 سال) دامنه طبیعی (بالای 60 سال)
70–99 mg/dL 70–110 mg/dL
BUN 8–23 mg/dL 10–25 mg/dL
کراتینین 0.6–1.2 mg/dL 0.7–1.3 mg/dL
سدیم (Na+) 132–146 mEq/L 135–148 mEq/L
پتاسیم (K+) 3.5–5.1 mEq/L 3.6–5.3 mEq/L

نتایج غیر طبیعی ممکن است بیماری کلیه، دیابت یا عدم تعادل هورمون ها را نشان دهد. پزشک شما آزمایش های متعاقبی را برای تشخیص هر یک از این موارد تجویز خواهد نمود.

3. پنل متابولیک کامل

یک پنل متابولیکی کامل (CMP) شامل تمام اندازه گیری های پنل متابولیکی اساسی (BMP) و همچنین پروتئین ها و مواد اضافی مرتبط با عملکرد کبد است:

  • آلبومین
  • پروتئین کل
  • آلکالین فسفاتاز (ALP)
  • آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
  • آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
  • بیلی روبین

برای CMP برای همان مواردی را تیجه گرفت که از BMP برای ترکیبات تحت پوشش CMP می توان نتیجه گرفت.  سایر سطوح غیرطبیعی نیز می توانند عارضه های زمینه ای را نشان دهند، مانند:

4. پنل چربی

این آزمایش سطح دو نوع کلسترول را بررسی می کند:

  • لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول "خوب"
  • لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول "بد"

HDL  “خوب" است زیرا مواد مضر را از خون شما پاک می کند و به کبد کمک می کند تا آنها را به زباله تبدیل کند. LDL بد است زیرا می تواند باعث ایجاد پلاک در عروق شود و خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.

قبل از این آزمایش باید حداقل 8 ساعت ناشتا بمانید. مقادیر زیر نشان دهنده مقادیر طبیعی برای هر یک از انواع کلسترول های فوق الذکر است: سطوح طبیعی بالا البته می تواند بسته به سن متفاوت باشد.

نوع کلسترول دامنه طبیعی توضیحات
کلسترول کلی (Total Cholesterol) کمتر از 200 mg/dL سطح مطلوب برای سلامت قلب
کلسترول خوب (HDL) بیشتر از 60 mg/dL هرچه بالاتر باشد بهتر است
کلسترول بد (LDL) کمتر از 100 mg/dL سطح پایین‌تر، خطر کمتر برای بیماری‌های قلبی
تری‌گلیسیرید کمتر از 150 mg/dL سطح بالا ممکن است با دیابت یا چاقی مرتبط باشد

5. پنل تیروئید

پنل تیروئید یا آزمایش عملکرد تیروئید به بررسی میزان تولید و واکنش تیروئید به برخی از هورمون ها می پردازد، از جمله:

  • تست تری یدوتیرونین (T3): این هورمون همراه با T4 ضربان قلب و دمای بدن را تنظیم می کند.
  • تست جذب رزینT3(RU): این تست اندازه گیری می کند که هورمون موسوم به گلوبولین به چه نحوی به تیروکسین متصل می شود.
  • تست تیروکسین (T4): این هورمون همراه با T3 سوخت و ساز بدن و نحوه رشد را تنظیم می کند.
  • تست هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH): این هورمون به تنظیم سطوح هورمونهای ترشح شده تیروئید کمک می کند.

تیروئید - یک غده کوچک در گردن - به تنظیم عملکردهای بدن مانند خلق و خو، سطح انرژی و متابولیسم کلی کمک می کند.

در زیر نتایج نرمال ذکر گردیده است:

هورمون محدوده طبیعی واحد توضیح
T3 100 – 200 ng/dL نانوگرم در دسی‌لیتر خون
T3RU بستگی به T3 نسبی اگر T3 بالا باشد، مقدار طبیعی این تست کاهش می‌یابد و بالعکس
T4 5.0 – 12.0 μg/dL میکروگرم در دسی‌لیتر خون
TSH 0.4 – 4.0 mIU/L میلی‌واحد بین‌المللی به ازای هر لیتر خون

سطوح غیر طبیعی این هورمون ها می تواند عارضه های متعددی را نشانگر باشد، ز جمله سطح پایین پروتئین، اختلالات رشد تیروئید و سطح غیر طبیعی تستوسترون یا استروژن.

6. نشانگرهای آنزیمی

آنزیم ها پروتئین هایی هستند که به بدن کمک می کنند تا فرآیندهای شیمیایی خاصی مانند تجزیه غذا و لخته شدن خون را انجام دهد. آنزیم ها در سراسر بدن برای بسیاری از عملکردهای حیاتی استفاده می شوند. سطوح غیر طبیعی هر آنزیم می تواند نشان از عارضه متمایزی باشد.

آنزیم های رایجی که مورد آزمایش قرار می گیرند عبارتند از:

  • کراتین فسفوکیناز (CPK-1).این آنزیم در ریه ها و مغز وجود دارد. سطوح بالای آن می تواند صدمات مغزی یا سرطان را نشان دهد.
  • CPK-2(CK-MB). این آنزیم ها در قلب یافت می شوند. این آنزیم ها اغلب پس از حمله قلبی یا آسیب قلبی در خون افزایش می یابند.
  • CPK-3.این آنزیم ها در قلب نیز یافت می شوند و اغلب ناشی از التهاب عضلات، آسیب دیدگی یا ورزش شدید هستند.
  • تروپونین. این آنزیم یک آنزیم قلبی است که می تواند به خون نشت کند و در نتیجه وجود آن در قلب نتیجه آسیب قلبی است.

در اینجا محدوده طبیعی آنزیم های ذکر شده در بالا ذکر شده اند:

آنزیم دامنه طبیعی توضیحات
AST (SGOT) 10–40 U/L افزایش آن ممکن است به مشکلات کبدی یا عضلانی اشاره داشته باشد
ALT (SGPT) 7–56 U/L شاخص دقیق‌تری برای بررسی عملکرد کبد نسبت به AST
ALP 44–147 U/L سطح بالا می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های کبدی یا استخوانی باشد
بیلی‌روبین توتال 0.1–1.2 mg/dL افزایش آن ممکن است به زردی (یرقان) مرتبط باشد
  • CPK-1: حدود 200 واحد در لیتر (U/L)
  • CPK-2: 5-25 واحد بین المللی در هر لیتر (IU/L)
  • CPK-3: حدود 200 واحد در لیتر (U/L)
  • تروپونین: <0.02 نانوگرم در میلی لیتر (ng/mL)

7. آزمایشات بیماری های مقاربتی

بسیاری از بیماریهای مقاربتی (STD) با استفاده از نمونه خون قابل تشخیص هستند. این آزمایشات اغلب برای تشخیص دقیق تر با  آزمایشات نمونه ادرار یا سواب گرفته شده از بافت آلوده ترکیب می شوند.

بیماریهای مقاربتی زیر را می توان با آزمایش خون تشخیص داد:

  • کلامیدیا
  • سوزاک
  • تبخال
  • ایدز
  • سفلیس

آزمایش خون برای مشخص کردن آلودگی به این میکروب های مقاربتی دقیقاً پس از ابتلا به عفونت نمی تواند همواره نتایج دقیقی بدست دهد. به عنوان مثال برای عفونت HIV ممکن است لازم باشد حداقل یک ماه پس از آلودگی طول بکشد تا آزمایش خون بتواند ویروس را تشخیص دهد.

8. پنل انعقاد خون

آزمایش های انعقادی میزان لخته شدن خون و مدت زمان لخته شدن خون را اندازه گیری می کنند. به عنوان مثال می توان به آزمایش زمان پروترومبین (PT) و آزمایش فعالیت فیبرینوژن اشاره کرد.

لخته شدن فرآیند مهمی است که به فرد کمک می کند خونریزی او پس از بریدگی یا وقوع زخم متوقف شود. با این حال تشکیل لخته در رگ یا شریان می تواند کشنده باشد زیرا از جریان خون در مغز، قلب یا ریه ها جلوگیری کرده و باعث حمله قلبی یا سکته می شود.

نتایج آزمایش انعقاد خون بر اساس سلامت هر فرد و عارضه های زمینه ای ای که ممکن است بر لخته شدن تأثیر بگذارند، متفاوت است.

از نتایج این آزمایش می توان برای تشخیص موارد زیر استفاده کرد:

  • سرطان خون حاد میلوئیدی
  • خونریزی بیش از حد (هموفیلی)
  • ترومبوز
  • عارضه های کبدی
  • کمبود ویتامین K

9. تست سرم DHEA-sulfate

هورمون دهیدرواپی آندروسترون (DHEA) از غدد فوق کلیوی ترشح می شود. این تست این را اندازه گیری می کند که آیا DHEA خیلی زیاد است یا خیلی کم.

در مردان DHEA به بروز صفاتی مانند رشد موی بدن کمک می کند، بنابراین سطح پایین آن غیر طبیعی تلقی می شود. در زنان سطوح بالای این هورمون می تواند باعث ایجاد صفات معمولاً مردانه ای مانند موهای زائد بدن شود، بنابراین در زنان سطح پایین آن طبیعی است.

به سطوح پایین DHEA در مردان، کمبود DHEA گفته می شود که می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

  • دیابت نوع 2
  • بیماری کلیوی
  • بی اشتهایی عصبی
  • ایدز

سطوح بالای  DHEAدر مردان یا زنان می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

  • سرطان یا تومور در غدد فوق کلیه
  • شروع زودرس بلوغ در نتیجه هایپرپلازی (تکثیر بالای) مادرزادی آدرنال
  • رشد غیر عادی دستگاه تناسلی
  • سندرم تخمدان پلی کیستیک (در زنان)

10. تست پروتئین واکنش پذیر C

پروتئین واکنش پذیر C (CRP)  توسط کبد در هنگام التهاب بافت های بدن ساخته می شود. سطح بالای CRP التهاب را نشان می دهد که می تواند به دلایل مختلفی رخ داده باشد، از جمله:

  • التهاب شریان
  • عفونت
  • بیماری التهابی روده (IBD)
  • بیماری قلبی
  • روماتیسم مفصلی
  • لوپوس
  • سرطان

هرچه سطوح CRP موجود در نتایج آزمایش CRP شما بیشتر باشد، خطر ابتلا به بیماری های قلبی نیز بیشتر می شود:

  • <1 میلی گرم در لیتر: خطر کم است
  • 1–2/9 میلی گرم در لیتر: خطر متوسط
  • > 3 میلی گرم در لیتر: خطر بالا
  • > 10 میلی گرم در لیتر: نشانگر خطر بسیار بالاست و برای تشخیص سطح بالای التهاب در بدن آزمایشات بیشتری باید انجام شود

مخلص کلام

آزمایشات خون از سلامتی فرد تصویر کلی حائز اهمیتی ارائه می دهند. این تست ها همچنین یک ابزار خوب برای تشخیص زودهنگام بیماری یا ناخوشی ها هستند یامی توانند نشان دهند که پاسخ بدن فرد به درمان های مختلف اعمال شده بر او چگونه بوده است.

توصیه می شود آزمایشات خون معمول را حداقل سالی یک بار انجام دهید. برای اطلاع از ضرورت انجام آزمایشات دیگر جهت اطمینان از حصول بالاترین درجه از سلامتی، با پزشک خود مشورت کنید.

اگر به دنبال خدمات تخصصی آزمایشگاهی، تفسیر دقیق و دسترسی آسان به مشاوره‌ علمی هستید، برخی مراکز معتبر در کرج با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تیمی حرفه‌ای، گزینه‌ای مناسب برای مراجعه شما خواهند بود. ارائه خدمات به‌روز و رعایت استانداردهای بین‌المللی، از ویژگی‌های قابل توجه این مراکز است.